Η επιλογή του αρχιπελάγους των Φούρνων/Κορσεών ως πεδίου διεξαγωγής μίας ενάλιας αρχαιολογικής έρευνας δεν ήταν ποτέ δεδομένη ούτε και αυτονόητη. Η εθνική πολιτική στην διεξαγωγή εναλίων επιφανειακών ερευνών τείνει να εστιάζει το ενδιαφέρον της κυρίως σε θαλάσσιες περιοχές που συνδέονται με σημαίνοντες χερσαίους αρχαιολογικούς χώρους ή με περιοχές που διαχρονικά είχαν μία ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία και διαδραμάτισαν έναν καίριο ρόλο στην αρχαία και μεσαιωνική ναυσιπλοΐα. Οι Φούρνοι, ένας τόπος φαινομενικά απομονωμένος, δεν συγκέντρωναν κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Το έδαφός τους παραμένει σε μεγάλο βαθμό βουβό και όπως συμβαίνει με τα περισσότερα μικρά νησιά στο Αιγαίο, δεν αποτέλεσαν ποτέ ένα πεδίο εντατικής αρχαιολογικής διερεύνησης.

    Οι πρώτες θεωρητικές αναζητήσεις για την ανάληψη μίας νέας έρευνας στο χώρο του Αιγαίου, ξεκίνησαν μεταξύ των διευθυντών της έρευνας Δρ. Γιώργου Κουτσουφλάκη και Peter Campbell το έτος 2014. Διαθέτοντας ήδη μία πολυετή πρότερη εμπειρία σε ενάλιες αναγνωριστικές έρευνες στο Αιγαίο κυρίως σε περιοχές που διαχρονικά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην θαλάσσια επικοινωνία και συνδέονταν άμεσα με ισχυρές πόλεις και οικονομικά κέντρα κατά την αρχαιότητα, αποφασίστηκε να παραλλαχθεί το ισχύον μοντέλο επιλογής ερευνητικού πεδίου και να αναζητηθεί ένας περιφερειακός νησιωτικός τόπος για τον οποίο δεν υπάρχει εκτενής εργογραφία ούτε και πρότερη ερευνητική εμπειρία. Ένας τόπος που να αποτελεί μία γεωγραφική μονάδα και ολότητα και όπου θα είναι πιο εύκολο να μελετηθεί διαχρονικά η διασυνδεσιμότητα του με έναν γεωγραφικά διαχωρισμένο περίγυρο. 

     Οι λόγοι επιλογής των Φούρνων, πέρα από ένα προκαταρκτικό επίπεδο ιστορικής κατανόησης του θαλάσσιου χώρου, ήταν πολλαπλοί και σχετίζονταν και με κάποια κριτήρια όχι άμεσα αρχαιολογικά. Το πολυσχιδές γεωγραφικό ανάγλυφο των είκοσι περίπου νησιών, νησίδων και βραχονησίδων που απαρτίζουν το αρχιπέλαγος των Φούρνων, με τον ιδιαίτερα πλούσιο οριζόντιο και κατακόρυφο διαμελισμό ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά της περιοχής που μας τράβηξαν άμεσα το ενδιαφέρον.

    Ένας δεύτερος λόγος ήταν η γεωγραφική θέση των Φούρνων, σε μία διασταύρωση βασικών δρόμων ναυσιπλοΐας στον άξονα Βορρά – Νότου, κατά μήκος της Μικρασιατικής ακτής. Ο οδικός αυτός άξονας ενσωματώνεται και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα ευρύτερων δικτύων υπερτοπικής σημασίας.

    Τέλος, καίριας σημασίας στην τελική μας απόφαση ήταν η ύπαρξη αρχών και ενός τοπικού πληθυσμού που ήταν έτοιμοι να στηρίξουν ηθικά και υλικοτεχνικά την έρευνα αυτή σε μεγάλο βάθος χρόνου.

    Η ερευνητική πρόταση υποβλήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού τον Νοέμβριο του 2014 και διατυπώθηκε ως πρόταση ερευνητικής συνεργασίας μεταξύ της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και του Ιδρύματος R.P.M. Nautical Foundation. Ως σκοπός της έρευνας προκρίθηκε ο εντοπισμός, χαρτογράφηση και τεκμηρίωση ενάλιων αρχαιολογικών καταλοίπων στο θαλάσσιο χώρο του Αρχιπελάγους που σχετίζονται με την αρχαία, μεσαιωνική και νεώτερη ναυσιπλοΐα και εμπορευματική διακίνηση. Η ερευνητική πρόταση έτυχε της καθολικής αποδοχής του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και ακολούθως αδειοδοτήθηκε από τον Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού.  

    Οι δύο πρώτες ερευνητικές περίοδοι (Σεπτέμβριος 2015, Ιούνιος 2016), εκμεταλλευόμενες στο έπακρο κάθε είδος διαθέσιμης πληροφορίας, οδήγησαν σε μία άνευ προηγουμένου καταγραφή και τεκμηρίωση σαράντα πέντε θέσεων ναυαγίων. Οι προκαταρκτικές αυτές έρευνες αποτέλεσαν μόνο την αρχή ενός τετραετούς ερευνητικού προγράμματος που θα ολοκληρωθεί το 2018 με σκοπό την πρωταρχική χαρτογράφηση όλων των ναυαγίων και αποθέσεων κεραμικής στα είκοσι περίπου νησιά του συμπλέγματος.

    Μετά το πέρας της διαδικασίας αυτής θα μπορέσει να υπάρξει μία συνολική κατανόηση της χρήσης του θαλάσσιου αυτού χώρου και να επισημανθούν τα αρχαία και μεσαιωνικά ναυάγια που έχουν μία σημαίνουσα ιστορική βαρύτητα και μπορούν να προκριθούν για ανασκαφική διερεύνηση στο μέλλον.

Οι Διεθυντές της Ενάλιας Αναγνωριστικής Έρευνας Φούρνων

Γιώργος Κουτσουφλάκης

Peter Campbell